Görünen köy ve Cynefin ilişkisi
Cynefin framework duruma göre karar vermeyi sağlayan bir pusuladır. Cynefin çerçevesinin popülerliği bir çok çevik metodoloji tarafından da sıklıkla referans gösterildiği için daha da artmıştır.
Aklımı kurcalayan soru şu oldu : 12 yaşındaki bir çocuğa Cynefin çerçevesini kabaca nasıl anlatabilirim? Bu blog yazımda bu sorunun cevabını vermeye çalışacağım.
Görünen köy kılavuz istemez atasözünü bilmeyeniniz yoktur. Bu atasözümüzün Cynefin çerçevesini çok iyi açıklaladığını düşünüyorum.
Önümüze gelen her iş/proje aynı değildir. Örneğin bir işin çözümü size göre açıksa, diğer bir ifadeyle görünen köy kılavuz istemiyorsa, bu tür işleri bilinen bilinenler yani kategorisine alıp açık/basit işler diyebilirsiniz. Örneğin her zaman gittiğimiz bir tatil mekanından yer ayırtmak, bildiğimiz bir dişçiye gitmek, müşterinden gelmesi beklenen rutin bir talebin yerine getirilmesi gibi. Daniel Kahneman’ın Sistem 1 diye tarif ettiği, beynin asgari glikoz yakarak halledebileceği işler de denebilir.
Önümüze gelen her iş/proje eğer ancak bir uzman tarafından çözülebiliyorsa o zaman bu işin kategorisine karışık denebilir. Diğer bir ifadeyle köy var ama yolu ben bilmiyorum, bir kılavuza ihtiyaç var şeklindeki işler. Bir başka ifadeyle bilinen bilinmeyenler olduğu alanlar. Bu kategoriye giren işlere örnek olarak : Safra kesesi ameliyatı yapan doktor ekibi, plotlar, köprü inşaatları gibi.
Eğer iş/proje uzman tarafından da net bir şekilde teşhis ve tedavi edilemiyorsa o zaman karmakarışık bir dünyaya hoşgeldiniz demektir. Bu alanı tarif eden en açık ifade sanırım şu : Uzaklarda bir yerlerde köy var olabilir, emin değilim ama seziyorum. Problemin çözümünün bilinmediği -durumlardan bahsediyorum. Bilinmeyen bilinmeyenlerden dolayı uzmanlığın çalışmadığı durumlar karmakarışık alanın en büyük özellikleridir. Örneğin startup süreçleri, kanser tedavileri ve yazılım projeleri bu alanda yer alabilecek türden konu olabilir.
Köprü yapmak ile bir yazılım projesini geliştirme arasında en büyük fark nedir? Cevap; bu iki projenin Cynefin çerçevesini göre farklı alanlarda bulunmasıdır. Cynefin çerçevesi tarafından Karışık alanlar için önerilen yaklaşım şöyledir:
- İhtiyacı anlama fazı (Sense)
- İhtiyaç ve çözüm ilişkisini kurulması, iyi çözümlerin (good practices) gözden geçirilmesi (Analiz)
- Uygun stratejinin seçilmesi (Respond)
Köprü yaparken ihtiyacı anlama ve problem-çözüm eşleşmesi (teşhis-tedavi) daha net yapılabilir. Köprü yapmak için kullanılan karmaşık alana ait fazlar, yazılım projesi geliştirirken kullanılması uygun olmayabilir çünkü yazılım geliştirme süreçlerinde ihtiyacı anlama, ihtiyaç ile çözüm arasında direkt bir ilişki kurulması son derece zor olabilir. Diğer bir ifadeyle teşhis ve tedavi süreci net görünmeyebilir. Başarı garanti değildir çünkü sebep sonuç ilişkisinin son derece zayıftır. Peki yazılım geliştirirken Cynefin pusulası ne önerir? İşte Karmakarışık alana düşen işler için Cynefin pusulasının önerileri:
- Keşif yap, ihtiyacı anlamak için deney yapılması ve bilgi toplanması (Probe)
- Elde edilen yeni bilgiler ışığında ihtiyacı anlama fazı (Sense)
- Uygun stratejinin seçilmesi (Respond)
Son kısım kaotik alan. Bu alanda bilinen pratiklerin işe yaramadığı, hemen hareket geçilmesi gereken işlerin gireceği katagoridir. İşte kaotik alana düşen işler için Cynefin pusulasının önerileri:
- Harekete geç (Act)
- Elde edilen yeni bilgiler ışığında ihtiyacı anlama fazı (Sense)
- Uygun stratejinin seçilmesi (Respond)
Kaotik alana giren işlere örnek olarak : Deprem gibi doğal afetler, yazılım projelerinde aniden ortaya çıkan hata(bug) durumları gibi oturup düşünecek zamanın olmadığı ve acilen harekete geçirilmesi gereken durumlar. Diğer bir ifadeyle köy filan umurunda değil şu an, önce bu acil durumu çözmek için harekete geçelim halidir.
Cynefin ‘ın belirtmiş olduğu dört durumun (açık, karışık, karmakarışık, kaotik) dışında kalan işler için düzensiz(disorder) işler kategorisinin mevcut olduğunu belirtmek isterim. Cynefin hakkında daha fazla bilgi için https://en.wikipedia.org/wiki/Cynefin_framework
